Chắc hẳn bạn từng bắt gặp khoảnh khắc con ngần ngại không dám giơ tay phát biểu, lùi lại phía sau khi chơi cùng bạn bè, hoặc mặt đỏ bừng khi bị gọi tên giữa đám đông, đúng không? Có khi con thậm chí buột miệng: “Con không giỏi bằng bạn đâu…”
Ngay lập tức, trong lòng bạn trào lên những câu hỏi lo lắng: “Con có đang thiếu tự tin không?”, “Làm thế nào để con trở nên mạnh mẽ hơn?”, hay “Mình đã sai ở đâu mà con như thế này?”
Nhưng, bạn biết không? Không phải lúc nào con cũng tự ti, yếu đuối hay thua kém. Có khi, con chỉ đơn giản là… khác biệt theo cách rất riêng của mình mà thôi.
Hiểu đúng về sự tự ti ở trẻ mầm non: Đừng vội dán nhãn rụt rè hay nhút nhát
Mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt với tính cách đặc trưng không ai giống ai. Có bé thì năng động, thích hát hò, nhảy múa trước đám đông, thể hiện hết mình như “ngôi sao sân khấu”. Nhưng cũng có những bé lại thích ngồi yên lặng, quan sát mọi thứ xung quanh bằng ánh mắt tò mò, chậm rãi và trầm tĩnh hơn. Có bé luôn hăng hái giơ tay phát biểu, trong khi bé khác lại thích được gọi tên sau cùng, bình yên trong thế giới riêng của mình.
Vì vậy, khi con không thích ồn ào hay không hăng hái “chiếm sóng”, đừng vội gán cho bé những nhãn “rụt rè”, “nhút nhát” hay “thiếu tự tin”. Thực ra, bé chỉ đang sống đúng với nhịp điệu, cá tính riêng của mình mà thôi. Cha mẹ hãy kiên nhẫn quan sát và lắng nghe con kỹ hơn, thay vì vội vàng dán nhãn hay thúc ép con theo khuôn mẫu mình mong muốn.
Một điều nữa cần nhớ, sự tự ti ở trẻ không chỉ đơn giản là “rụt rè” hay “ngại ngùng”. Đôi khi, con có những quan điểm, suy nghĩ khác biệt so với người lớn hoặc bạn bè. Khi ý kiến của con không được thấu hiểu, bị bác bỏ hay không được tôn trọng, bé dễ dàng cảm thấy “mình sai”, “mình không đúng”, từ đó hình thành cảm giác tự ti và rụt rè hơn.
Thêm vào đó, trẻ rất dễ bị ảnh hưởng bởi những lời so sánh từ người lớn hay bạn bè, kiểu như:
“Sao con không mạnh dạn như bạn?”
“Bạn hát rõ to thế, con cũng làm được chứ?”
“Bạn ấy giỏi lắm, con học như bạn ấy đi.”
Những câu so sánh tưởng chừng đơn giản này lại có thể khiến trẻ suy nghĩ: “Mình không bằng bạn” và dần thu mình lại. Nếu không được quan tâm đúng cách, sự tự ti này sẽ trở thành một rào cản lớn trong tâm hồn non nớt của con.
Các dấu hiệu cảnh báo cha mẹ cần chú ý
Trẻ mầm non chưa thể diễn đạt rõ ràng hết những cảm xúc phức tạp đang trải qua bên trong, nên cha mẹ phải thật tinh tế và nhạy bén trong việc quan sát. Một số biểu hiện tưởng chừng đơn giản nhưng lại là “đèn đỏ” cảnh báo trẻ có thể đang gặp khó khăn với sự tự ti hoặc cảm giác bị khác biệt, khiến con không thoải mái và khó chịu.
Bạn có thể nhận thấy:
Trẻ thường xuyên thu mình, ít nói chuyện với người khác dù bình thường bé vốn rất năng động, hoạt bát. Đây có thể là dấu hiệu con đang cố gắng tránh những tình huống khiến mình cảm thấy không an toàn.
Trẻ né tránh giao tiếp, không muốn tham gia các hoạt động nhóm hoặc không thích chơi cùng bạn bè. Khi bị cô lập hoặc ngại hòa nhập, trẻ dễ bị cảm giác lạc lõng và mất tự tin.
Bé hay từ chối thử những điều mới, thường nói những câu kiểu như “Con không làm được”, “Con không giỏi đâu”. Đây là cách con tự bảo vệ mình trước nỗi sợ thất bại hay sự đánh giá của người khác.
Trẻ dễ cáu kỉnh, nổi nóng hoặc buồn bã không rõ lý do, đặc biệt là khi bị hỏi ý kiến hay đặt vào những tình huống cần thể hiện quan điểm. Điều này có thể xuất phát từ sự áp lực, không biết cách diễn đạt cảm xúc hoặc cảm thấy không được tôn trọng.
Trẻ thường so sánh bản thân với bạn bè và tự hạ thấp mình, ví dụ như “Bạn làm tốt hơn con”, “Con không được như bạn”. Những câu nói này cho thấy con đã bắt đầu nhận thức và tự đánh giá mình theo cách tiêu cực.
Khi thấy những dấu hiệu này, cha mẹ đừng vội vàng la mắng hay thúc ép con phải thay đổi ngay lập tức. Thay vào đó, hãy kiên nhẫn lắng nghe, quan sát và tạo ra một môi trường an toàn, nơi con có thể dần dần cảm nhận được sự tôn trọng và được khích lệ để tự tin thể hiện chính mình.
Gợi ý giúp trẻ vượt qua sự tự ti, đặc biệt khi đến từ sự khác biệt quan điểm
Không phải lúc nào trẻ cũng có thể diễn đạt cảm xúc của mình một cách rõ ràng. Nhiều khi, chỉ vì con có một suy nghĩ khác bạn bè, hay có phản ứng không giống cha mẹ mong đợi, mà con đã cảm thấy “lạc quẻ”, “không đúng”, “mình sai rồi”. Dần dần, nếu không được thấu hiểu, sự khác biệt ấy trở thành rào cản khiến con tự ti.
Vậy cha mẹ có thể làm gì để giúp con vượt qua?
Tạo một “khoang an toàn” để con dám chia sẻ
Điều đầu tiên và quan trọng nhất, chính là tạo ra một không gian mà con cảm thấy được lắng nghe và không bị đánh giá. Hãy dành thời gian trò chuyện với con mỗi ngày – không cần phải lúc nào cũng nghiêm túc, chỉ cần đủ kiên nhẫn để con biết rằng: “Ở bên cha mẹ, con có thể là chính mình.”
Khi con nêu ý kiến khác với người khác, đừng vội ngắt lời hay “sửa lại cho đúng”. Hãy khuyến khích con chia sẻ bằng những câu hỏi mở và nhẹ nhàng như:
- “Ồ, con thấy vậy à? Kể cho mẹ nghe thêm được không?”
- “Điều đó làm con cảm thấy thế nào?”
- “Con nghĩ như vậy là vì lý do gì nhỉ?”
Chính sự tôn trọng nhỏ bé trong cách hỏi này sẽ giúp con dần xây dựng lòng tin với cha mẹ và không còn sợ hãi khi thể hiện chính kiến.
Giúp con nhìn thấy giá trị của sự khác biệt
Hãy kể cho con nghe những câu chuyện về những người thành công nhưng từng bị xem là “khác biệt”. Hãy nói với con rằng: mỗi người đều có cá tính, góc nhìn và thế mạnh riêng, và chính điều đó khiến thế giới trở nên đa dạng, thú vị.
Khi trẻ thấy mình khác với bạn – thay vì cố gắng thay đổi để “giống người ta”, con sẽ học được cách chấp nhận chính mình và biết trân trọng điểm mạnh của bản thân. Ví dụ:
- “Con không nói to như bạn, nhưng con vẽ rất đẹp.”
- “Con không thích đám đông, nhưng con quan sát rất giỏi.”
Những lời công nhận như thế sẽ giúp con hiểu rằng: khác biệt không đồng nghĩa với kém cỏi, mà là một dạng năng lực riêng cần được phát triển đúng cách.
Khuyến khích con hành động – trải nghiệm – thử thách bản thân
Tự tin không đến từ lời khen suông, mà đến từ trải nghiệm thật và thành công thật, dù là nhỏ. Cha mẹ có thể:
- Cho con tham gia những hoạt động con yêu thích (vẽ tranh, kể chuyện, làm vườn…).
- Giao cho con những nhiệm vụ nhỏ: gấp quần áo, giúp mẹ tưới cây, bày bàn ăn…
- Đặt ra những “mục tiêu mini” và ăn mừng mỗi khi con đạt được: “Hôm nay con tự chào cô khi đến lớp rồi, mẹ rất tự hào!”
Đặc biệt, khi con thất bại, đừng la mắng. Hãy nói:
“Không sao, con dám thử là mẹ đã thấy con rất giỏi rồi.”
Chính cách cha mẹ phản ứng với thất bại sẽ dạy con bài học lớn về bản lĩnh và khả năng vượt qua khó khăn.
Cha mẹ làm gương – vì con sẽ “học bằng mắt” nhiều hơn “học bằng tai”
Cuối cùng, hãy nhớ rằng: trẻ học cách nhìn nhận bản thân qua ánh mắt cha mẹ. Nếu cha mẹ thường xuyên tự chê mình, sợ sai, so sánh bản thân với người khác… con cũng sẽ học theo những điều đó.
Thay vào đó, hãy:
- Tự tin làm những việc mình yêu thích.
- Thừa nhận khi mình sai, và nhẹ nhàng sửa sai.
- Tự hào về những gì mình đang có, dù chưa hoàn hảo.
Sự tích cực, bao dung với chính mình của cha mẹ sẽ âm thầm nuôi dưỡng tâm lý vững vàng và sự yêu thương bản thân nơi trẻ.
Lời kết
Trẻ mầm non giống như những mầm cây non bé nhỏ, rất nhạy cảm với từng lời nói, ánh nhìn và cách ứng xử của người lớn xung quanh. Vì vậy, cha mẹ đừng vội vàng ép con phải giống một mẫu “tự tin” chuẩn mực nào đó mà xã hội hay đưa ra. Mỗi đứa trẻ đều có nhịp điệu, cá tính và cách thể hiện riêng, điều quan trọng là chúng ta phải tạo cho con một môi trường đầy yêu thương và an toàn, để con dám là chính mình, kể cả khi con khác biệt.
Sự tự ti của trẻ không phải là điều dễ dàng để khắc phục trong một sớm một chiều. Nhưng với sự đồng hành kiên nhẫn, sự bao dung và yêu thương vô điều kiện từ cha mẹ, con sẽ dần dần vượt qua những rào cản tâm lý ấy. Con sẽ trưởng thành theo cách riêng của mình — không chỉ mạnh mẽ và bản lĩnh, mà còn biết yêu thương và tôn trọng chính bản thân.
Hãy nhớ, tự tin không phải là lúc nào cũng phải hét to, đứng ở trung tâm sân khấu. Đôi khi, tự tin đơn giản chỉ là dám sống thật với chính mình.
Nguồn: Tổng hợp
