Trẻ nhỏ thường có thói quen ném đồ vật – từ đồ chơi đến những vật dụng xung quanh – và điều này đôi khi khiến cha mẹ bối rối. Thực ra, hành vi này hoàn toàn bình thường ở giai đoạn mầm non. Khi hiểu rõ nguyên nhân, tác động và cách xử lý, cha mẹ sẽ đồng hành cùng bé một cách nhẹ nhàng, giúp con vừa khám phá thế giới vừa học cách bày tỏ cảm xúc tích cực.
Tại sao trẻ nhỏ thích ném đồ vật?
Ở tuổi mầm non, bé vẫn đang học cách hiểu thế giới xung quanh và kiểm soát cảm xúc của mình. Việc ném đồ vật là hành vi hoàn toàn bình thường, là cách bé vừa khám phá vừa thể hiện bản thân.
- Khám phá thế giới: Khi ném một món đồ, bé tò mò muốn biết chuyện gì sẽ xảy ra: đồ vật rơi như thế nào, kêu ra sao, màu sắc hay hình dáng có thay đổi khi chạm đất không. Đây là cách bé học về không gian, trọng lực và các tác động từ hành động của mình.
- Bày tỏ cảm xúc: Trẻ nhỏ chưa biết dùng lời để thể hiện trọn vẹn cảm xúc. Khi buồn, giận hay thất vọng, bé có thể ném đồ để giải tỏa; khi vui, hào hứng, bé cũng có thể tung đồ chơi lên để biểu đạt niềm vui. Đây là cách bé tập cách bày tỏ cảm xúc theo cách riêng của mình.
- Tìm sự chú ý: Ném đồ cũng có thể là cách bé muốn được quan tâm. Khi cha mẹ phản ứng, bé nhanh chóng nhận ra hành vi này khiến người lớn chú ý đến mình.
- Rèn luyện kỹ năng vận động: Ném, tung, lăn hay vỗ đồ vật giúp bé phát triển cơ tay, phối hợp mắt – tay và khả năng vận động tổng thể. Đây là một phần quan trọng trong quá trình phát triển thể chất và kỹ năng vận động của bé.
Hiểu được những lý do này, cha mẹ sẽ bớt lo lắng và dễ dàng hướng dẫn bé một cách tích cực, nhẹ nhàng mà vẫn hiệu quả.
Các vấn đề về hành vi có thể phát sinh
Thói quen ném đồ của trẻ nhỏ, nếu không được hướng dẫn và kiểm soát, có thể dẫn đến một số hệ quả cần lưu ý:
- Nguy cơ chấn thương: Trẻ ở tuổi mầm non chưa biết ước lượng sức lực, khoảng cách hay trọng lượng đồ vật. Nếu bé ném những món đồ sắc nhọn, cứng hoặc nặng, rất dễ gây ra trầy xước, bầm tím, hoặc nghiêm trọng hơn là va đập mạnh làm đau bé hoặc người xung quanh. Ngay cả những món đồ chơi “an toàn” cũng có thể gây nguy hiểm nếu bé ném với lực mạnh vào người khác.
- Hình thành thói quen xấu: Khi bé nhận thấy việc ném đồ giúp bé được chú ý hoặc đạt được điều mình muốn, hành vi này có thể lặp đi lặp lại. Lâu dần, bé có thể coi ném đồ là “công cụ” để đạt được ý muốn thay vì dùng lời nói hay xin phép. Nếu không được can thiệp kịp thời, thói quen này sẽ khó sửa và ảnh hưởng tới các kỹ năng xã hội sau này.
- Khó hòa nhập với bạn bè: Khi chơi nhóm, việc ném đồ có thể khiến bạn bè sợ hoặc bực mình, dẫn đến cãi vã, tranh giành, hoặc các bạn tránh xa. Bé sẽ khó học cách hợp tác, chia sẻ, và hình thành các mối quan hệ tích cực nếu hành vi này không được điều chỉnh.
- Stress cho cha mẹ: Liên tục nhắc nhở, ngăn cản, hoặc thu dọn đồ chơi sau mỗi lần bé ném dễ khiến cha mẹ mệt mỏi, căng thẳng, thậm chí nóng giận. Tâm trạng căng thẳng của cha mẹ đôi khi lại khiến bé khó kiểm soát cảm xúc hơn, tạo thành vòng luẩn quẩn căng thẳng cho cả hai.
- Tác động lâu dài nếu không xử lý: Nếu thói quen ném đồ trở thành phản xạ thường xuyên, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc lành mạnh, giải quyết xung đột, hoặc hòa nhập trong môi trường học tập và xã hội sau này.
Hiểu rõ những vấn đề này giúp cha mẹ nhận ra tầm quan trọng của việc can thiệp đúng cách: vừa giữ an toàn, vừa dạy bé bày tỏ cảm xúc tích cực và học các kỹ năng xã hội quan trọng từ hành vi tưởng chừng “tầm thường” này.
Cách xử lý đúng khi trẻ ném đồ vật
Việc trẻ ném đồ vật là hành vi bình thường ở tuổi mầm non, nhưng cha mẹ hoàn toàn có thể hướng dẫn bé bày tỏ cảm xúc một cách lành mạnh. Quan trọng là giữ bình tĩnh, kiên nhẫn và nhất quán. Dưới đây là các bước chi tiết:
1. Bình tĩnh và quan sát
Trước hết, hãy quan sát bé để hiểu lý do ném đồ. Bé đang tò mò khám phá, giận hờn hay muốn gây chú ý? Hiểu nguyên nhân giúp cha mẹ phản ứng đúng cách thay vì chỉ la mắng. Thường, một cái nhìn dịu dàng, kèm câu hỏi nhẹ nhàng như “Con đang buồn à?” sẽ giúp bé nhận ra bạn quan tâm và muốn hiểu cảm xúc của bé.
2. Đặt giới hạn rõ ràng
Trẻ cần biết đâu là hành vi được phép, đâu là không. Cha mẹ có thể nói nhẹ nhàng nhưng dứt khoát: “Chúng ta không ném đồ. Nếu giận, con có thể nói ra hoặc làm việc khác.”
Việc đặt giới hạn vừa giúp bé an toàn, vừa tạo khuôn khổ để bé học cách kiểm soát hành vi.
3. Hướng dẫn bé bày tỏ cảm xúc
Thay vì chỉ cấm đoán, cha mẹ hướng dẫn bé cách bày tỏ cảm xúc bằng lời hoặc hành động tích cực:
Hít thở sâu vài lần để bình tĩnh.
Nói ra cảm xúc: “Con buồn vì không được chơi món này” hay “Con giận vì bạn lấy mất đồ chơi của con.”
Chuyển sang hoạt động khác để giải tỏa: vẽ tranh, xếp hình, hoặc chơi trò vận động nhẹ nhàng.
Những kỹ năng này giúp bé nhận diện cảm xúc, bày tỏ mà không làm tổn thương người khác hay bản thân.
4. Cho bé thấy hậu quả của hành vi
Trẻ cần hiểu rằng mọi hành động đều có kết quả. Hãy giải thích ngắn gọn và cụ thể: “Nếu con ném ô tô, bạn sẽ không chơi tiếp và ô tô cũng có thể hỏng.”
Việc này giúp bé dần nhận thức mối liên hệ giữa hành vi và hậu quả, từ đó học cách tự kiềm chế.
5. Khen ngợi hành vi tích cực
Ngay khi bé thể hiện hành vi tốt – như nói ra cảm xúc thay vì ném đồ – hãy ghi nhận và khen ngợi: “Mẹ thấy con biết nói ‘Con giận rồi’ thay vì ném đồ, mẹ rất tự hào!”
Khen ngợi giúp bé cảm thấy việc bày tỏ cảm xúc lành mạnh là điều đáng làm và tạo động lực để lặp lại hành vi tích cực.
6. Nhất quán và kiên nhẫn
Sửa thói quen ném đồ không thể ngày một ngày hai. Cha mẹ cần lặp đi lặp lại các hướng dẫn, giữ bình tĩnh khi bé thất vọng và luôn đồng hành bên bé. Nhất quán giữa cha mẹ và giáo viên hoặc người chăm sóc sẽ giúp bé học nhanh hơn và cảm thấy an toàn khi bày tỏ cảm xúc.
Khi nào cần tư vấn của chuyên gia?
Phần lớn trẻ ném đồ là hành vi hoàn toàn bình thường ở tuổi mầm non, là cách bé khám phá và bày tỏ cảm xúc. Tuy nhiên, có những tình huống cha mẹ nên cân nhắc nhờ đến bác sĩ nhi khoa, chuyên gia tâm lý hoặc nhà giáo dục mầm non để được tư vấn:
- Bé thường xuyên ném đồ vật nặng, sắc nhọn hoặc nguy hiểm: Hành vi này có thể gây chấn thương cho bé hoặc những người xung quanh, vì vậy cần được hướng dẫn và giám sát kỹ.
- Bé không dừng hành vi dù đã được nhắc nhở và hướng dẫn nhiều lần: Nếu bé liên tục ném đồ, khó kiềm chế cảm xúc, điều này có thể là dấu hiệu bé cần học thêm kỹ năng kiểm soát cảm xúc, và cha mẹ cần phương pháp chuyên sâu hơn.
- Bé có hành vi quá mức so với lứa tuổi: Ví dụ: hay bạo lực với bạn bè, khó hợp tác, xa lánh người thân, hoặc phản ứng cực đoan với những tình huống bình thường. Những dấu hiệu này có thể gợi ý bé cần được quan sát và đánh giá kỹ lưỡng.
Trong những trường hợp này, chuyên gia sẽ:
- Đánh giá tình hình hành vi và cảm xúc của bé.
- Đưa ra các giải pháp phù hợp với độ tuổi và tính cách của bé.
- Hướng dẫn cha mẹ cách đồng hành, hỗ trợ bé điều chỉnh hành vi một cách an toàn và hiệu quả, giúp bé vừa phát triển kỹ năng xã hội, vừa học cách bày tỏ cảm xúc lành mạnh.
Nhờ đó, cha mẹ không còn phải lo lắng một mình và bé có cơ hội học cách kiểm soát cảm xúc đúng mức, an toàn, từ đó phát triển toàn diện hơn.
Kết luận
Ném đồ vật là một hành vi hoàn toàn bình thường ở trẻ mầm non. Đây là cách bé khám phá thế giới xung quanh, bày tỏ cảm xúc và rèn luyện kỹ năng vận động. Thay vì lo lắng hay trách mắng, cha mẹ có thể kiên nhẫn đồng hành, giúp bé học cách bày tỏ cảm xúc lành mạnh và điều chỉnh hành vi theo hướng tích cực.
Một số bước đơn giản nhưng hiệu quả cha mẹ có thể áp dụng gồm: quan sát để hiểu lý do bé ném đồ, đặt giới hạn rõ ràng, giải thích hậu quả của hành động, hướng dẫn bé nói ra cảm xúc, và khen ngợi khi bé biểu hiện hành vi đúng mực.
Khi cha mẹ vừa làm gương, vừa đồng hành với sự nhẹ nhàng, yêu thương và kiên nhẫn, bé sẽ học được cách tự tin, yêu thương bản thân và người khác, đồng thời hòa nhập tốt với môi trường xung quanh. Hành trình này không chỉ giúp bé phát triển toàn diện mà còn xây dựng mối quan hệ gần gũi, ấm áp giữa cha mẹ và con.
Nguồn: Tổng hợp
