Trong hành trình làm cha mẹ, hẳn bạn đã từng tự hỏi: “Liệu mình có đang đi đúng hướng không?” Những lúc con mè nheo, khóc lóc, gào lên hay ném đồ đạc – bạn nhẹ nhàng vỗ về thì thấy kiệt sức, mà lỡ lớn tiếng thì lại day dứt mãi không yên.
Nuôi dạy một đứa trẻ chưa bao giờ là điều dễ dàng. Và dạy con biết tự điều chỉnh hành vi – điều ta vẫn gọi là “kỷ luật” – lại càng là một thử thách lớn.
Nhưng kỷ luật không phải là sự trừng phạt, cũng không phải là những lời la mắng làm tổn thương con. Kỷ luật, nếu được thấu hiểu đúng, chính là cách ta dạy con về ranh giới, về sự tôn trọng và cách cư xử đúng mực – bằng sự kiên định đi cùng yêu thương. Đó là hành trình đồng hành, để mỗi lần con vấp ngã là một lần con học được điều gì đó, trong vòng tay an toàn và tin cậy của cha mẹ.
Kỷ luật tích cực là gì?
Khi nhắc đến “kỷ luật”, nhiều người dễ liên tưởng đến tiếng quát tháo, sự trừng phạt, hay thậm chí là đòn roi. Nhưng kỷ luật tích cực không phải là làm cho con sợ mà phải nghe lời, mà là giúp trẻ học được điều gì là đúng – điều gì là chưa phù hợp trong hành vi của mình, một cách kiên định và đầy tôn trọng.
Nó không phải là dễ dãi, cũng không phải là hà khắc.
Đó là sự giữ ranh giới rõ ràng, kết hợp với yêu thương, lắng nghe, và hướng dẫn con trưởng thành từ bên trong, chứ không phải chỉ vâng lời vì sợ hãi.
Kỷ luật tích cực gồm những nguyên tắc cốt lõi:
- ❌ Không dùng bạo lực thể chất hay đe dọa tinh thần.
- ✅ Tôn trọng cảm xúc, giai đoạn phát triển và khả năng nhận thức của trẻ.
- ✅ Sử dụng củng cố tích cực, thiết lập giới hạn rõ ràng, nhất quán.
- ✅ Dành thời gian chất lượng kết nối cùng con hằng ngày.
Khi nào là “được”?
Không phải lúc nào con làm sai, chúng ta cũng cần phản ứng ngay bằng lời nhắc nhở hay kỷ luật. Nhưng có những thời điểm, nếu được áp dụng đúng cách, kỷ luật tích cực sẽ trở thành cơ hội vàng để dạy con trưởng thành.
- Con gặp khó khăn trong việc tự kiểm soát hành vi
Khi trẻ đang trong quá trình học cách kiềm chế cảm xúc hoặc chưa phân biệt rõ đúng – sai, việc thiết lập ranh giới một cách kiên định và nhẹ nhàng giúp trẻ cảm thấy an toàn và học được cách điều chỉnh hành vi. - Con không cố tình gây rối mà do chưa biết cách thể hiện
Khi trẻ mè nheo, gào khóc, cáu kỉnh… vì đó là cách duy nhất trẻ biết để diễn đạt cảm xúc. Lúc này, thay vì trách phạt, cha mẹ nên hướng dẫn trẻ cách thể hiện mong muốn một cách phù hợp hơn. - Cha mẹ giữ được bình tĩnh và sẵn sàng kết nối
Kỷ luật tích cực không phải là xử lý “ngay và luôn” khi đang tức giận. Chỉ nên áp dụng khi cha mẹ đủ tỉnh táo để vừa giúp con hiểu hành vi sai, vừa củng cố mối quan hệ yêu thương. - Muốn con hiểu – chứ không chỉ tuân theo
Nếu mục tiêu của bạn là giúp con nhận thức rõ vấn đề và thay đổi hành vi từ bên trong, thì kỷ luật tích cực chính là lựa chọn đúng. Nó đòi hỏi thời gian, nhưng xây dựng được nền tảng vững chắc.
Khi nào là “không”?
Kỷ luật tích cực là một phương pháp hiệu quả, nhưng không phải lúc nào cũng phù hợp. Có những tình huống đòi hỏi cha mẹ phải phản ứng khác – dứt khoát hơn, ngắn gọn hơn, hoặc đơn giản là tạm dừng lại để chính mình ổn định trước.
- Cha mẹ đang nóng giận, mất bình tĩnh
Khi cảm xúc đang “bốc hỏa”, mọi lời lẽ và hành động đều dễ gây tổn thương. Hãy tạm dừng, hít thở sâu và quay lại sau khi bạn đã bình tâm. Kỷ luật tích cực cần sự tỉnh táo, không phải sự bốc đồng. - Khi sự an toàn bị đe dọa
Nếu hành vi của trẻ gây nguy hiểm cho bản thân hoặc người khác, việc can thiệp kịp thời và dứt khoát là ưu tiên hàng đầu. Đây là lúc để hành động rõ ràng, không phải phân tích dài dòng. - Khi con cố tình thử giới hạn
Trẻ – đặc biệt là trẻ lớn – đôi khi hành động không phải vì không biết, mà để kiểm tra “rào chắn” của người lớn. Nếu chỉ nhẹ nhàng mà thiếu rõ ràng và nhất quán, trẻ có thể hiểu sai rằng hành vi sai vẫn được chấp nhận.
Người lớn cần làm gì lúc này?
Đây chính là khoảnh khắc quan trọng để thực hành kỷ luật tích cực – vừa giữ được giới hạn cần thiết, vừa không làm tổn thương mối liên kết yêu thương giữa bạn và con.
Bạn có thể làm theo các bước sau:
- Bình tĩnh, ngồi xuống ngang tầm mắt với con, tạo cảm giác an toàn và gần gũi.
- Giữ ánh mắt nghiêm túc, giọng nói nhẹ nhàng nhưng rõ ràng, để con hiểu bạn đang nghiêm túc mà không tạo áp lực sợ hãi.
- Công nhận và thừa nhận cảm xúc của con trước, để con biết rằng cảm xúc của mình được hiểu và tôn trọng.
- Thiết lập giới hạn rõ ràng về hành vi, đồng thời khéo léo đề xuất cách cư xử tích cực hơn.
Ví dụ, bạn có thể nói: “Mẹ thấy con đang rất giận, mẹ hiểu điều đó. Nhưng mình không được đánh bạn nhé. Nếu con buồn, con có thể nói ra với mẹ. Mình cùng nhau tìm cách giải quyết tốt hơn.”
Ở tình huống này, bạn không quát mắng con cũng không phớt lờ hành vi sai. Thay vào đó, bạn thừa nhận cảm xúc, phản hồi đúng hành vi, đồng thời hướng dẫn con cách ứng xử tích cực – đó chính là tinh thần của kỷ luật tích cực.
Điều con cần không phải là một người lớn hoàn hảo
Kỷ luật tích cực không đòi hỏi bạn phải là “ông bố, bà mẹ mẫu mực” 24/7. Không cần lúc nào cũng mỉm cười hay mềm mỏng. Thay vào đó, con cần một người lớn biết ổn định cảm xúc, biết đặt giới hạn rõ ràng nhưng không gắt gỏng, và luôn lắng nghe, đồng hành cùng con ngay cả khi con phạm lỗi.
Con có thể buồn, giận, thất vọng – đó là cảm xúc rất con người. Nhưng cách con thể hiện những cảm xúc đó cần được hướng dẫn và định hình – không bằng sự sợ hãi, mà bằng sự yêu thương và sự nhất quán từ người lớn.
Một vài gợi ý nhẹ nhàng để kỷ luật tích cực:
Tạm dừng tích cực (Time-out)
Đây không phải là hình phạt, mà là cách giúp con tạm rời khỏi tình huống căng thẳng để bình tĩnh lại, lấy lại cảm xúc trước khi tiếp tục học cách cư xử đúng hơn.Cùng con đặt ra “quy tắc” đơn giản
Những quy tắc rõ ràng, dễ nhớ sẽ giúp con dễ dàng hiểu và làm theo. Ví dụ như: “Chơi xong thì phải cất đồ chơi”, “Không được đánh bạn khi giận”.Dành thời gian chất lượng cùng con
Chỉ cần 10 phút mỗi ngày để chơi, nói chuyện và lắng nghe con. Đây là cách xây dựng mối quan hệ bền chặt và là nền tảng vững chắc hơn bất kỳ hình phạt nào.Khen ngợi đúng cách
Hãy cụ thể và chân thành khi khen con, như: “Con đã cất đồ chơi đúng chỗ – mẹ thấy con đang rất cố gắng đấy!” Điều này giúp con cảm nhận được sự ghi nhận và khích lệ, từ đó có thêm động lực để làm tốt hơn.
Kết lại…
Kỷ luật không phải là làm cho con sợ để con nghe lời, mà là giúp con học cách cư xử đúng đắn trong một môi trường an toàn, tràn đầy yêu thương và tôn trọng.
Bạn không cần phải là người lớn hoàn hảo. Điều quan trọng nhất là bạn luôn ở đó, với sự kiên định, bình tĩnh, và sẵn sàng đồng hành cùng con vượt qua những cơn giận dỗi, thử thách nhỏ bé của tuổi lên ba và nhiều giai đoạn phát triển sau này.
Chỉ cần như vậy, con sẽ lớn lên vững vàng, tự tin và biết yêu thương.
Nguồn: Tổng hợp
