Có một điều rất nhẹ nhàng nhưng cũng vô cùng quan trọng: trẻ không sinh ra đã biết lễ phép, nhưng con học rất nhanh từ cách người lớn sống và cư xử mỗi ngày. Những gì cha mẹ nói, cách cha mẹ chào hỏi, xin lỗi hay cảm ơn người khác đều âm thầm đi vào thế giới của trẻ và trở thành điều “bình thường” mà con làm theo.
Nhiều cha mẹ từng băn khoăn rằng con còn quá nhỏ, liệu có cần dạy những phép tắc này sớm không, hay dạy kỹ quá sẽ khiến con mất đi sự hồn nhiên vốn có. Thực tế, phép lịch sự không phải là những quy định khô cứng hay sự ép buộc khiến trẻ sợ sai. Khi được dạy đúng cách, đó chỉ đơn giản là những thói quen đẹp, giúp con biết cách cư xử nhẹ nhàng và tôn trọng người khác.
Với trẻ mầm non, mỗi thói quen nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày đều đang góp phần hình thành nhân cách của con sau này. Từ một lời chào lễ phép, một câu cảm ơn hay một lời xin lỗi đúng lúc, trẻ dần học được cách sống hòa hợp, dễ chịu với mọi người và cảm thấy an toàn, tự tin hơn trong chính thế giới của mình.
Phép lịch sự – không phải để “uốn nắn”, mà để con được yêu thương nhiều hơn
Một đứa trẻ biết chào hỏi, biết nói “cảm ơn”, biết xin lỗi khi làm sai… thường:
- Dễ được người khác yêu quý
Khi trẻ biết chào hỏi, nói lời cảm ơn, xin lỗi đúng lúc, người đối diện sẽ cảm nhận được sự lễ phép và thiện chí từ con. Những hành vi nhỏ ấy giúp trẻ tạo thiện cảm rất nhanh, từ ông bà, người thân cho đến thầy cô, bạn bè. Trẻ được yêu quý không phải vì “ngoan cho vừa lòng”, mà vì cách cư xử khiến mọi người thấy dễ chịu khi ở bên.
- Dễ hòa nhập ở trường lớp
Phép lịch sự giúp trẻ bước vào môi trường tập thể một cách nhẹ nhàng hơn. Trẻ biết chờ đến lượt, biết nói lời nhờ vả, biết lắng nghe người khác sẽ dễ kết bạn, dễ tham gia các hoạt động chung và ít gặp khó khăn khi làm quen với nề nếp lớp học. Nhờ đó, con cảm thấy an toàn và thuộc về tập thể của mình.
- Tự tin hơn khi giao tiếp
Khi trẻ biết mình nên nói gì, làm gì trong những tình huống quen thuộc, con sẽ không còn lúng túng hay sợ sai. Phép lịch sự chính là “bộ công cụ giao tiếp” đơn giản giúp trẻ mạnh dạn bày tỏ suy nghĩ, nhu cầu và cảm xúc của mình một cách rõ ràng, lễ phép và tự tin.
- Ít xung đột với bạn bè
Trẻ biết xin lỗi khi làm sai, biết dùng lời nói thay cho hành động nóng nảy sẽ giảm đáng kể những va chạm không cần thiết. Phép lịch sự giúp trẻ hiểu ranh giới của bản thân và của người khác, từ đó học cách giải quyết mâu thuẫn bằng lời nói và sự tôn trọng, thay vì giận dỗi hay tranh giành.
Trẻ không cần học phép lịch sự như một bài học đạo đức khô cứng. Con học tốt nhất thông qua những tình huống rất đời thường hằng ngày và từ chính cách người lớn cư xử. Khi cha mẹ kiên nhẫn nhắc nhở, làm gương và đồng hành, phép lịch sự sẽ trở thành thói quen tự nhiên, giúp con sống dễ chịu hơn với mọi người và với chính mình.
Những phép lịch sự cơ bản dạy trẻ
1. Biết chào hỏi khi gặp người lớn
Một lời chào nghe qua có vẻ rất nhỏ, nhưng lại là bước đầu tiên giúp trẻ bước vào thế giới giao tiếp một cách tự tin và lịch sự. Khi con biết chào ông bà, thầy cô hay những người quen xung quanh, con đang dần học cách thể hiện sự tôn trọng, mở đầu một mối quan hệ bằng thái độ tích cực và cảm thấy an tâm hơn khi đứng trước người khác.
Điều quan trọng là cha mẹ không cần biến việc chào hỏi thành áp lực. Trẻ không nhất thiết phải chào thật to, thật đúng “khuôn mẫu”. Chỉ cần một lời nhắc nhẹ nhàng như: “Con chào bác đi con”, kèm theo ánh mắt động viên và nụ cười khích lệ, cũng đủ giúp trẻ hiểu rằng chào hỏi là một việc dễ dàng, thân thiện và đáng làm. Khi được nhắc nhở trong sự ấm áp, trẻ sẽ dần hình thành thói quen chào hỏi một cách tự nhiên, không gượng ép.
Nhận biết đâu là không gian riêng, đâu là nơi công cộng
Những hành vi tưởng chừng rất nhỏ và đôi khi khiến người lớn bật cười, như đánh rắm, ngoáy mũi hay nói chuyện riêng to tiếng, thực ra lại là những bài học đầu đời về ý thức xã hội. Với trẻ mầm non, việc phân biệt đâu là không gian riêng và đâu là nơi công cộng cần được hướng dẫn nhẹ nhàng, rõ ràng và không kèm theo sự chê trách.
Cha mẹ có thể giúp con hiểu rằng có những hành vi chỉ nên thực hiện ở nơi riêng tư, và cũng có những hành vi cần hạn chế khi ở chỗ đông người. Mục đích của việc dạy con không phải để khiến con xấu hổ hay sợ sai, mà để con dần biết tôn trọng sự thoải mái của người xung quanh và biết điều chỉnh hành vi cho phù hợp với hoàn cảnh. Khi được giải thích bằng giọng điệu bình tĩnh và yêu thương, trẻ sẽ tiếp nhận bài học này một cách tự nhiên và dễ dàng hơn.
Ra vào biết đóng cửa nhẹ nhàng
Việc đóng cửa nhẹ tay là một thói quen rất nhỏ, nhưng lại phản ánh sự tinh tế trong cách cư xử của trẻ. Khi con biết mở – đóng cửa nhẹ nhàng, con đang học cách quan tâm đến cảm xúc của người xung quanh, tránh gây tiếng ồn hay làm phiền người khác đang nghỉ ngơi, học tập.
Thói quen này còn giúp trẻ hình thành nếp sống chừng mực, biết kiểm soát hành vi của mình trong không gian chung. Lâu dần, con sẽ hiểu rằng lịch sự không nằm ở những điều lớn lao, mà bắt đầu từ những hành động rất giản dị mỗi ngày.
Làm sai thì biết xin lỗi
Xin lỗi không khiến con trở nên yếu đuối, mà ngược lại, đó là một biểu hiện rất đẹp của sự trưởng thành. Khi trẻ biết nói lời xin lỗi đúng lúc, con đang học cách đối diện với lỗi lầm một cách bình tĩnh và có trách nhiệm, thay vì sợ hãi hay tìm cách né tránh.
Thông qua việc dạy con xin lỗi, cha mẹ đang giúp con hình thành những giá trị quan trọng: dám nhận trách nhiệm với hành động của mình, trung thực khi làm sai và chủ động sửa lỗi để mọi việc trở nên tốt hơn. Đây không chỉ là phép lịch sự trong giao tiếp, mà còn là nền tảng để con xây dựng các mối quan hệ lành mạnh sau này.
Điều quan trọng không kém là người lớn hãy làm gương cho con. Khi cha mẹ sẵn sàng nói lời xin lỗi với con nếu mình lỡ nóng giận hay nhầm lẫn, trẻ sẽ hiểu rằng xin lỗi là điều bình thường, đáng trân trọng và không hề đáng sợ.
Giữ lời hứa
Khi trẻ nói sẽ làm điều gì đó, việc giữ lời hứa là bài học quan trọng về trách nhiệm và trung thực.
Trẻ học được rằng lời nói có giá trị, và việc thực hiện đúng lời hứa giúp xây dựng niềm tin với người khác. Thói quen này không chỉ giúp trẻ trở nên đáng tin cậy mà còn rèn luyện tính kiên trì và chủ động trong mọi hành động.
Không tự tiện chạm vào đồ vật hay thú cưng khi chưa hỏi ý kiến
Trẻ nhỏ luôn tò mò và muốn khám phá mọi thứ xung quanh – đó là một phần rất tự nhiên của quá trình lớn lên. Tuy nhiên, bên cạnh sự tò mò ấy, trẻ cũng cần được dạy rằng không phải món đồ nào cũng có thể chạm vào, và không phải con vật nào cũng an toàn để lại gần.
Khi cha mẹ hướng dẫn con biết hỏi trước khi chạm vào đồ vật hay thú cưng của người khác, con đang học cách tôn trọng tài sản, tôn trọng ranh giới cá nhân và sự riêng tư của mọi người. Đồng thời, đây cũng là cách quan trọng để bảo vệ chính con, bởi những đồ vật lạ hoặc động vật không quen có thể tiềm ẩn nguy cơ gây thương tích.
Thói quen “hỏi trước – rồi mới làm” giúp trẻ hình thành cách suy nghĩ chậm lại, cân nhắc và cẩn trọng hơn trong hành động. Dần dần, con sẽ biết tự kiểm soát bản thân và cư xử an toàn, lịch sự trong nhiều tình huống khác nhau.
Giữ vệ sinh cá nhân gọn gàng, sạch sẽ
Những thói quen nhỏ như dùng giấy khi ngoáy mũi, rửa tay sau khi đi vệ sinh hay giữ quần áo sạch sẽ tưởng chừng rất đơn giản, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nếp sống văn minh cho trẻ. Khi được hướng dẫn đều đặn, con dần hiểu rằng chăm sóc bản thân không chỉ để khỏe mạnh, mà còn để cảm thấy thoải mái và tự tin hơn mỗi ngày.
Việc giữ vệ sinh cá nhân giúp trẻ ý thức về hình ảnh của mình trước người khác, từ đó mạnh dạn hơn khi giao tiếp và sinh hoạt tập thể. Đồng thời, đây cũng là cách trẻ học được sự tôn trọng với người đối diện và với không gian chung. Cha mẹ hãy kiên nhẫn nhắc nhở và làm gương, để những thói quen tốt này trở thành điều tự nhiên trong cuộc sống hằng ngày của con.
Nhờ vả lịch sự, không ra lệnh hay hét lên
Khi cần người khác giúp đỡ, trẻ cũng cần được dạy cách nói sao cho dễ nghe và dễ được đón nhận. Việc biết nói “con nhờ…”, “làm ơn giúp con với” giúp trẻ hiểu rằng cách diễn đạt quan trọng không kém điều mình mong muốn.
Một lời nhờ nhẹ nhàng, rõ ràng sẽ khiến người khác sẵn lòng giúp hơn, đồng thời tạo cảm giác tôn trọng và dễ chịu cho cả hai bên. Qua đó, trẻ học được cách giao tiếp văn minh, biết đặt mình vào vị trí của người đối diện và xây dựng các mối quan hệ tích cực từ những điều rất nhỏ.
Biết nói “cảm ơn” khi được giúp đỡ
“Cảm ơn” là một lời nói nhỏ, nhưng lại mang trong mình hạt giống của lòng biết ơn và sự tử tế. Khi trẻ biết nói cảm ơn, con đang học cách nhìn nhận và trân trọng những điều tốt đẹp mà người khác dành cho mình.
Thói quen này giúp trẻ hiểu rằng sự giúp đỡ không phải là điều hiển nhiên, mà là tấm lòng của người khác. Dần dần, trẻ sẽ biết ghi nhận, biết quý trọng công sức và sự quan tâm xung quanh mình.
Một đứa trẻ thường xuyên nói “cảm ơn” cũng dễ tạo thiện cảm, dễ xây dựng những mối quan hệ tích cực với bạn bè, thầy cô và mọi người. Quan trọng hơn, lòng biết ơn được nuôi dưỡng từ sớm sẽ giúp con lớn lên với trái tim ấm áp và thái độ sống tích cực.
Không nói lời thô tục, không bình phẩm người khác
Ngôn từ chính là tấm gương phản chiếu nhân cách. Khi trẻ được dạy nói lời tử tế và tránh bình phẩm người khác, con đang học cách suy nghĩ trước khi nói, cân nhắc lời mình dùng để không gây tổn thương.
Hành vi này giúp trẻ hình thành thói quen giao tiếp tích cực, xây dựng hình ảnh tốt về bản thân trong mắt người khác, đồng thời tạo môi trường xung quanh trở nên dễ chịu và tôn trọng hơn.
Xin phép khi vào phòng người khác
Đây là một bài học rất quan trọng về sự riêng tư – ngay cả trong chính ngôi nhà của mình. Khi trẻ biết gõ cửa hoặc xin phép trước khi bước vào phòng người khác, con đang dần hiểu rằng mỗi người đều có không gian cá nhân cần được tôn trọng.
Thói quen nhỏ này giúp trẻ học cách quan tâm đến cảm xúc của người khác, không làm gián đoạn hay khiến ai đó khó chịu. Đồng thời, trẻ cũng hình thành cách cư xử tinh tế, lịch sự trong những mối quan hệ gần gũi nhất, từ gia đình đến bạn bè và thầy cô sau này.
Khi được dạy một cách nhẹ nhàng và làm gương từ người lớn, việc xin phép sẽ trở thành phản xạ tự nhiên, giúp trẻ lớn lên với sự tôn trọng và chừng mực trong giao tiếp.
Khi ho hoặc hắt hơi biết che miệng
Đây là một hành động rất nhỏ, nhưng lại mang ý nghĩa lớn trong việc hình thành ý thức cộng đồng cho trẻ. Khi được nhắc che miệng lúc ho hoặc hắt hơi, trẻ dần hiểu rằng mình không sống một mình, mà luôn có người khác ở xung quanh.
Qua thói quen này, trẻ học được rằng mỗi hành động của mình đều có thể ảnh hưởng đến mọi người, đặc biệt là về sức khỏe và sự an toàn chung. Việc che miệng bằng khuỷu tay hoặc khăn giấy không chỉ giúp giữ vệ sinh, hạn chế vi khuẩn lây lan, mà còn thể hiện sự lịch sự và quan tâm đến người khác.
Cha mẹ có thể làm gương bằng chính hành động hằng ngày của mình, kết hợp nhắc con một cách nhẹ nhàng, để trẻ tiếp nhận bài học này một cách tự nhiên và thoải mái.
Giữ giọng nói vừa đủ, không hét to nơi công cộng
Ở tuổi mầm non, trẻ thường rất hào hứng và dễ nói to khi vui chơi hoặc trò chuyện. Điều này là tự nhiên, nhưng trẻ cũng cần được hướng dẫn để dần nhận biết không gian xung quanh và điều chỉnh hành vi cho phù hợp.
Khi dạy con giữ giọng nói vừa đủ, cha mẹ đang giúp con hiểu rằng mỗi nơi sẽ có cách cư xử khác nhau: ở nhà có thể thoải mái hơn, nhưng ở lớp học, thư viện hay nơi đông người thì cần nói nhỏ và nhẹ nhàng hơn. Trẻ cũng học được rằng niềm vui của mình không nên làm ảnh hưởng đến sự yên tĩnh và thoải mái của người khác.
Chỉ cần những lời nhắc nhẹ như: “Mình nói nhỏ lại nhé con” cùng thái độ kiên nhẫn, trẻ sẽ dần hình thành thói quen giao tiếp lịch sự, chừng mực và biết tôn trọng môi trường xung quanh.
Biết nhường chỗ khi cần
Trong lớp học, khi đi chơi hay trên phương tiện công cộng, trẻ nên học cách nhường chỗ cho người khác, đặc biệt là người già hoặc trẻ nhỏ hơn.
Hành động nhường chỗ giúp trẻ phát triển sự quan tâm, đồng cảm và ý thức về người khác, đồng thời tạo thói quen cư xử lịch sự và tinh tế trong mọi tình huống. Một cử chỉ nhỏ nhưng mang lại cảm giác tôn trọng và gắn kết cho mọi người xung quanh.
Lấy ở đâu, trả lại ở đó
Thói quen cất đồ đúng chỗ không chỉ giúp nhà cửa gọn gàng, mà còn là bài học rất quan trọng về trách nhiệm. Khi con biết lấy đồ xong và tự giác trả lại vị trí ban đầu, con đang học cách chịu trách nhiệm với hành động của chính mình, thay vì trông chờ người khác dọn giúp.
Việc này cũng giúp trẻ hiểu rằng không gian chung là của mọi người, và mỗi cá nhân đều cần có ý thức giữ gìn. Lâu dần, sự ngăn nắp sẽ trở thành nền tảng cho tính tự lập, giúp con chủ động hơn trong sinh hoạt hằng ngày và hình thành thói quen sống gọn gàng, khoa học từ sớm.
Không chen lấn, biết xếp hàng và chờ đến lượt
Khi tham gia các hoạt động tập thể, trẻ cần được hướng dẫn biết xếp hàng và chờ đến lượt mình. Việc này không chỉ giúp mọi người đều có cơ hội mà còn dạy trẻ sự kiên nhẫn và tôn trọng người khác.
Biết chờ đợi và không chen lấn còn giúp trẻ hiểu tính công bằng và quy tắc chung trong xã hội. Một hành vi nhỏ như đứng đúng hàng sẽ tạo thói quen tôn trọng trật tự và hòa nhập tốt hơn trong lớp học, sân chơi hay bất kỳ sinh hoạt tập thể nào.
Không ngắt lời người khác khi họ đang nói
Lắng nghe là một trong những kỹ năng cơ bản để giao tiếp hiệu quả. Trẻ cần được dạy kiềm chế bản thân, không cắt lời hay chen ngang khi người khác đang nói.
Qua việc này, trẻ học được cách tôn trọng người đối diện và dần hình thành sự đồng cảm, hiểu rằng mỗi người đều xứng đáng được lắng nghe. Một hành vi nhỏ nhưng quan trọng này giúp trẻ xây dựng mối quan hệ tích cực và biết lắng nghe – kỹ năng cần thiết trong học tập cũng như trong cuộc sống hằng ngày.
Phụ huynh nên làm gì để dạy trẻ phép lịch sự một cách tự nhiên?
Dạy trẻ phép lịch sự không phải là việc “uốn nắn” hay bắt con phải ngoan theo khuôn mẫu. Với trẻ mầm non, cách hiệu quả nhất luôn bắt đầu từ sự đồng hành, kiên nhẫn và làm gương của người lớn.
- Làm gương cho con mỗi ngày
Trẻ học nhanh nhất bằng cách quan sát. Khi cha mẹ biết chào hỏi, nói “cảm ơn”, “xin lỗi”, biết lắng nghe và cư xử nhẹ nhàng với người khác, trẻ sẽ tự nhiên làm theo mà không cần nhắc quá nhiều. Hành vi của cha mẹ chính là “bài học sống” gần gũi nhất với con. - Nhắc nhở nhẹ nhàng, đúng lúc
Khi con quên chào, nói to nơi công cộng hay cư xử chưa phù hợp, hãy nhắc con bằng giọng bình tĩnh, không quát mắng. Một lời nhắc nhẹ như “Con nói nhỏ lại nhé” hay “Con thử nói lời cảm ơn xem nào” sẽ giúp trẻ tiếp nhận dễ hơn rất nhiều. - Giải thích lý do, không chỉ yêu cầu
Thay vì chỉ nói “Không được làm thế”, cha mẹ nên giải thích cho con hiểu vì sao hành vi đó chưa phù hợp. Ví dụ: - “Con nói nhỏ lại để không làm người khác khó chịu.”
- “Con xin phép trước để người ta không giật mình.”
Khi hiểu lý do, trẻ sẽ hợp tác một cách tự nhiên, thay vì làm theo áp lực.
- Khen ngợi khi con làm đúng
Những lời khen đúng lúc như “Con chào bác rất lễ phép”, “Con biết xếp hàng chờ lượt, mẹ rất vui” giúp trẻ ghi nhớ hành vi tốt và muốn lặp lại. Sự ghi nhận của cha mẹ là động lực rất lớn đối với trẻ nhỏ. - Cho con cơ hội thực hành hằng ngày
Phép lịch sự không nằm trên giấy, mà nằm trong cuộc sống thường ngày: ở nhà, ở lớp, khi đi chơi, đi siêu thị hay gặp hàng xóm. Cha mẹ hãy tạo nhiều tình huống để con được thực hành, sai thì sửa, đúng thì khích lệ. - Kiên nhẫn và chấp nhận con học từng bước
Trẻ mầm non chưa thể làm đúng mọi lúc. Có ngày con nhớ, có ngày con quên – điều đó hoàn toàn bình thường. Điều quan trọng là cha mẹ giữ thái độ bình tĩnh, kiên trì nhắc lại, để phép lịch sự trở thành thói quen chứ không phải áp lực.
Phép lịch sự không làm con mất đi sự hồn nhiên. Ngược lại, khi được dạy đúng cách, phép lịch sự giúp trẻ tự tin hơn, được yêu mến hơn và dễ hòa nhập hơn với thế giới xung quanh.
Lời kết
Dạy con phép lịch sự từ sớm chính là gieo những hạt mầm của lòng tử tế. Những hành động nhỏ hôm nay – một lời chào, một câu “cảm ơn”, một hành vi nhường nhịn – sẽ trở thành nhân cách lớn mạnh trong tương lai.
Khi trẻ lớn lên trong môi trường nhẹ nhàng, tôn trọng và yêu thương, phép lịch sự không còn là những “luật lệ khô cứng”, mà trở thành cách sống tự nhiên, giúp con tự tin, được yêu mến và hòa nhập một cách dễ dàng với thế giới xung quanh.
Nguồn: Tổng hợp
