Con Có Thực Sự Muốn Nói? Khi Lắng Nghe Thôi Chưa Đủ

Nhiều bố mẹ ngày nay đã rất cố gắng lắng nghe con – từ những câu chuyện nhỏ xíu trong ngày đến những lúc con buồn, con giận, con khó chịu. Đó là điều vô cùng đáng quý, vì không phải ai cũng đủ kiên nhẫn và yêu thương để dừng lại, lắng nghe và đồng hành cùng con trong từng cảm xúc.

Nhưng đôi khi, chúng ta có thể tự hỏi: “Liệu con có thật sự muốn chia sẻ không? Và nếu có, con đã biết cách nói ra cảm xúc của mình chưa?”

Thực tế là, chỉ lắng nghe thôi có thể chưa đủ. Điều quan trọng hơn cả là tạo cho con cảm giác an toàn, được thấu hiểu, và dần dần giúp con học cách nhận diện – gọi tên cảm xúc của mình. Khi con thấy mình được lắng nghe và không bị đánh giá, con sẽ tự nhiên mở lòng hơn, giao tiếp thoải mái hơn, và kết nối dễ dàng hơn với bố mẹ, thầy cô và bạn bè.

1. Không phải con không muốn nói – mà là con chưa biết cách

Nhiều khi, con không im lặng vì không muốn chia sẻ. Mà đơn giản là… con chưa biết phải nói sao cho đúng, nói sao để bố mẹ hiểu được điều con đang cảm thấy.

Một đứa trẻ 3-5 tuổi có thể đang rất buồn, rất giận, rất thất vọng – nhưng những cảm xúc ấy trong con cứ như một mớ bòng bong: rối tung mà không biết gọi tên thế nào. Con không thể nói rõ:

“Con buồn vì bạn không chơi với con.”
Hay: “Con giận vì mẹ không giữ lời hứa.”

Vì đơn giản, chưa ai chỉ cho con cách để diễn đạt cảm xúc. Thay vào đó, con hét lên, dỗi, nằm lăn ra khóc hay “ăn vạ” – không phải vì hư, mà vì đó là cách duy nhất con biết để thể hiện điều gì đó đang xảy ra bên trong.

Và khi con được hướng dẫn từng chút một – từ việc nhận biết cảm xúc, gọi tên cảm xúc, cho đến việc diễn đạt nó thành lời – thì kỳ diệu thay, con bắt đầu thay đổi. Con biết nói:

“Con không thích như vậy.”
“Con đang buồn.”
“Mẹ có thể nghe con nói một chút không?”

Lúc đó, con không chỉ học được cách giao tiếp lành mạnh, mà còn dần biết cách tự điều hòa cảm xúc, bình tĩnh và kết nối tốt hơn với những người xung quanh.

2. Giúp con rèn “EQ” – Trí tuệ cảm xúc, hành trang quan trọng cho con lớn lên

EQ – viết tắt của Emotional Quotient – hay còn gọi là trí tuệ cảm xúc, là một trong những năng lực rất quan trọng để trẻ có thể sống vui vẻ, học tốt và hòa nhập tích cực với thế giới xung quanh.

Một đứa trẻ có EQ “xịn” sẽ làm gì?

• Hiểu được cảm xúc của bản thân – không phải chỉ “buồn” hay “vui” chung chung, mà biết phân biệt được là mình đang… giận, thất vọng hay lo lắng.
• Gọi đúng tên cảm xúc đó, thay vì “cảm thấy lộn xộn trong người” như một cơn bão nhỏ.
• Biết cách thể hiện cảm xúc một cách “chuyên nghiệp” – tức là không la hét, không đánh nhau, mà dùng lời nói để truyền đạt.
• Và quan trọng nhất: biết làm chủ cảm xúc để không “làm hại” người khác hay chính mình.

Ví dụ nha: Khi bạn “đánh cắp” món đồ chơi yêu thích của con, thay vì con biến thành “siêu nhân đánh gục” hay “đại ca khóc lóc ăn vạ”, con có thể bình tĩnh nói: “Tại sao bạn lại láy đồ của mình mà không xin phép? Mình bực rồi đấy!”. Hoặc khi trong lòng con “lên cơn bão”, con biết thừa nhận: “Hôm nay con mệt, con hơi buồn.”

Nghe có vẻ đơn giản, nhưng đây là kỹ năng “đắt giá” mà con cần học từng ngày, giống như việc tập đi xe đạp hay tập viết chữ vậy.

Và khi con có nền tảng EQ vững vàng, con sẽ:

• Học tập hiệu quả hơn: Con biết “làm chủ cảm xúc” khi áp lực đến, không để stress cản trở việc học.
• Kết bạn dễ hơn: Biết đồng cảm, hiểu được cảm xúc của bạn bè, nên giao tiếp trơn tru, mối quan hệ bền vững.
• Ít bị tổn thương: Lời nói hay hành động không vui của bạn bè cũng không làm con “đứng hình” hay buồn lâu.
• Tự tin hơn: Hiểu rõ bản thân, con biết cách bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc một cách khéo léo, không ngại ngùng.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng: trẻ có trí tuệ cảm xúc cao thường hạnh phúc hơn, có khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn, và xây dựng được những mối quan hệ tích cực hơn trong cuộc sống.

Vì vậy, bố mẹ không chỉ cần lắng nghe, mà còn nên cùng con học cách lắng nghe chính cảm xúc của mình – và từ đó, con sẽ biết cách nói ra, chia sẻ, thấu hiểu và kết nối sâu sắc hơn với thế giới.

3. Giao tiếp hai chiều – Khi con được tôn trọng, con sẽ muốn chia sẻ

Nhiều bố mẹ vẫn nghĩ “lắng nghe” là ngồi yên nghe con nói hết câu. Nhưng thực tế, lắng nghe hiệu quả là một cuộc trò chuyện hai chiều, nơi con được khuyến khích nói ra – và cảm nhận được rằng: “Mình đang được lắng nghe thật sự”.

Để làm được điều đó, bố mẹ có thể bắt đầu từ những điều nhỏ:

• Đặt câu hỏi gợi mở
  Thay vì cứ hỏi con “Hôm nay con có ngoan không?”, bạn thử đổi cách hỏi xem sao nhé! Ví dụ như: “Hôm nay có chuyện gì làm con vui nhất không?” hay “Con cảm thấy thế nào khi bạn nói câu đó với con?”
  Những câu hỏi kiểu này giúp con dừng lại, suy nghĩ và cảm nhận sâu hơn. Dần dần, con sẽ biết cách chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình một cách tự nhiên, thoải mái hơn.

• Không phán xét hay làm con cảm thấy “vô lý”
  Thay vì nói: “Trời, có gì đâu mà cũng khóc!”, bạn thử nói: “Mẹ hiểu rồi, chuyện đó chắc làm con buồn lắm đúng không?”
  Dù con buồn vì mất viên kẹo hay giận vì bạn không nhường đồ chơi, cảm xúc của con đều thật và đáng được trân trọng. Khi đó, con sẽ cảm thấy được tôn trọng và an toàn để thể hiện chính mình.

• Phản hồi bằng sự chân thành và tôn trọng
  Ví dụ, khi con giận vì mẹ quên giữ lời hứa, mẹ có thể nói: “Mẹ biết con giận vì mẹ quên lời hứa, mẹ xin lỗi con nhé. Lần sau mẹ sẽ cố gắng đúng hẹn với con hơn.”
  Câu nói này không chỉ giúp con cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, mà còn dạy con rằng cảm xúc của mình rất quan trọng và có thể thể hiện một cách nhẹ nhàng, không làm tổn thương người khác. Đây chính là nền tảng để con phát triển EQ và kỹ năng giao tiếp hiệu quả sau này.

Và khi con cảm thấy an toàn, được lắng nghe và được thấu hiểu, con sẽ chủ động mở lòng hơn. Những cuộc trò chuyện giữa cha mẹ và con vì thế sẽ trở thành những khoảnh khắc kết nối sâu sắc – thay vì chỉ là hỏi và trả lời cho có.

4. Khi con có EQ tốt – con không chỉ vui vẻ hơn, mà còn phát triển toàn diện hơn

Trẻ biết cách gọi tên cảm xúc, chia sẻ suy nghĩ và thể hiện bản thân đúng mực sẽ không chỉ “ngoan hơn”, mà còn mạnh mẽ, tự tin và hạnh phúc hơn mỗi ngày.

Dưới đây là những thay đổi tích cực mà bố mẹ sẽ dễ dàng nhận ra khi con rèn luyện được trí tuệ cảm xúc:

• Học tập hiệu quả hơn
  Khi con không bị những cảm xúc như lo lắng, tức giận hay buồn bực “chiếm chỗ trong đầu”, con sẽ tập trung hơn vào việc học. Tâm trí được giải tỏa, con sẽ hiểu bài nhanh hơn và tiếp thu kiến thức tốt hơn. Một tâm hồn an yên là điều kiện quan trọng để con phát huy tối đa khả năng học tập của mình.

• Tự tin trong giao tiếp
  Trẻ có trí tuệ cảm xúc tốt thường không ngại bày tỏ cảm xúc thật của mình. Thay vì im lặng hoặc la hét, con có thể nói rõ: “Con chưa đồng ý với điều đó” hay “Con thấy buồn khi bạn không chơi với con.” Điều này giúp con xây dựng kỹ năng giao tiếp tự nhiên và mạnh dạn hơn trong mọi tình huống.
• Ổn định cảm xúc – vững vàng tâm lý
  Khi có EQ cao, con sẽ biết cách điều chỉnh cảm xúc một cách lành mạnh. Con không dễ nổi giận hay sợ hãi vô cớ, cũng không cảm thấy “bị bỏ rơi” khi gặp chuyện nhỏ. Con biết cách bình tĩnh lại, tìm người để chia sẻ và không để cảm xúc cuốn đi theo chiều tiêu cực.
• Dễ hòa đồng, được yêu quý
  Trẻ biết quan tâm đến cảm xúc của người khác, biết lắng nghe và chờ lượt khi chơi cùng bạn bè. Con cũng học được cách nói lời xin lỗi, cảm ơn đúng lúc. Những kỹ năng xã hội này giúp con dễ dàng kết bạn, được thầy cô quý mến và bạn bè yêu thương.
• Gia đình êm ấm, gần gũi hơn
  Khi con biết bày tỏ cảm xúc, bố mẹ cũng sẽ hiểu con hơn rất nhiều. Điều này tạo nên những cuộc trò chuyện nhẹ nhàng, thân mật thay vì những lúc cãi vã, la mắng. Mối quan hệ trong gia đình vì thế sẽ trở nên ấm áp, gắn kết và tràn đầy yêu thương.

EQ là nền tảng quan trọng cho sự trưởng thành bền vững của con – cả về học tập, tâm lý, lẫn mối quan hệ xã hội. Và hành trình nuôi dưỡng EQ cho con, bắt đầu bằng việc cha mẹ sẵn sàng đồng hành, lắng nghe và hướng dẫn con mỗi ngày.

5. Bố mẹ có thể làm gì để giúp con?

Dưới đây là một số cách đơn giản nhưng hiệu quả để giúp con rèn luyện EQ mỗi ngày:

Kết luận

Giao tiếp với con không chỉ là việc lắng nghe, mà còn là giúp con dám nói, biết cách nói và nói đúng cảm xúc của mình.

Khi trẻ biết thể hiện cảm xúc một cách rõ ràng, con sẽ dễ dàng xây dựng những mối quan hệ tích cực, học tập hiệu quả hơn và sống vui vẻ, tự tin hơn mỗi ngày.

Gia Linh FNG luôn đồng hành cùng cha mẹ trong hành trình nuôi dưỡng trẻ toàn diện — không chỉ phát triển về thể chất và trí tuệ, mà còn chăm sóc cảm xúc và hình thành nhân cách tốt đẹp cho con.